Symposium ‘Gezondmakend Onderwijs’
Het hart beslist!
Werkplaats voor de wil – oproep voor de toekomst
Op zaterdag 7
april 2018 werd het gehouden. Het thema
‘Het hart beslist’ werd door sprekers vanuit diverse standpunten belicht.
Leraren, kunstzinnig therapeuten, schoolleiders en geïnteresseerden konden
bovendien tijdens werkgroepen hun kennis aanscherpen. Maar het hart beslist!
De noodzaak voor onderwijs dat gezond maakt groeit in
razendsnel tempo. Bijna dagelijks wordt op sociale media, krant of tijdschrift
de noodklok geluid. Er moet meer ruimte komen voor creatieve vakken, voor sport
en spel, voor de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen. Jongeren van
vandaag, onze helden van morgen, zijn moe en zien de toekomst regelmatig somber
in. De enorme prestatiedrang waren velen onder gebukt gaan, ontneemt ze de
liefde voor het leven. Jonge mensen hebben vaak al een compleet geleefd leven
achter de rug, nog voordat ze de middelbare school verlaten. Als je alles denkt
te hebben wat je hart begeert, wie moet je dan worden om te worden wie je bent?
Verdiep je in het
Goddelijk plan, dat brengt je zoveel meer
Een Gezondmakend Onderwijs Symposium zorgt altijd voor
veel stof tot nadenken. De dag vult bovendien de aanwezigen met kennis die ze
met vrijwel direct kunnen inzetten. Hartveroverend was bijvoorbeeld Daniëlla
Buijsman van de Werfklas Culemborg. Ze schreef een optimistisch betoog na een
bezoek van de Onderwijsinspectie. Een van de leerlingen vond het vreemd dat de
inspecteur geen oog had voor een schooldag van begin tot eind. Wederom werd de
inspecteur uitgenodigd. Maar nu om enkele lessen bij te wonen en voor een
gesprek van mens tot mens. De inspecteur kon de kinderogen zien stralen. Bovendien
was ze onder de indruk van de verrassende en inspirerende lessen. Doorgaans
stuit ze bij veel scholen op een zelfde lesaanbod, dat ze aanduidde als eenheidworst.
Het advies van Buijsman: ga het gesprek aan met de inspecteur, in plaats van in
een fobie te schieten. Ook weet
Buijsman allen een hart onder de riem te steken: verdiep je in het Goddelijk
plan, dat brengt je zoveel meer. Ze zette het op een klinkend lied, dat menig
vrijeschoolleraar zo bij de ochtendopening kan voorzingen!
De vijfde kamer
Ook leerzaam: het hart is geen pomp, maar pulseert ons
bloed acht kilometer rond in het lijf. Het hart is een bron waar vier
stromingen, bloedbanen, samenkomen en vervolgens verder worden geleid door ons
lichaam. Dit gebeurt in de vorm van een lemniscaat. Leo Beth, arts en
medisch-biografisch coach, liet de goed gevulde zaal van het Geert Groote
College in Amsterdam deze lichaamseigen beweging nabootsen. Ineens waren de
aanwezigen bijna letterlijk met elkaar verbonden en haalden ze zo’n 60/70
slagen per minuut. Bovendien sprak hij moed voor een banger hart, want, vertelde
Beth, geen banger hart dan dat van mij. En precies op de kruising van het
lemniscaat houdt dat hart telkens een microseconde rust. Daar in de volle
leegheid van de vijfde kamer, zit mogelijk het ik. Het hart is een vrijplaats
en moet veel verwerken. Maak daar een scheppende wereld voor jezelf en voor
jonge mensen. Beth: “Het hart is een groot veld van uitwisseling, zodat het een
waarachtige gedachte wordt. Let wel, hoe onbaatzuchtig het hart ook is, het
zorgt in eerste instantie voor zichzelf!”
Met een gedragen
besluitvorming verandert een rechthoekige tafel in een ronde tafel
Na Leo Beth betraden Joris Boermans en Hugo Pronk het
podium. Samen voerden ze een dialoog rond het thema van de dag: Het hart
beslist! Ze openden met de vraag: hoe kunnen we dingen doen om het ongezonde in
het onderwijs te keren en dat gezond te maken? Ze zien onder meer heil in het
gesprek aangaan met elkaar op een vruchtbare manier. Als leidende vorm nemen ze
het Ronde Tafel gesprek. Bij iedereen bekend uit de Arthurlegende en de ridders
van de Tafelronde. Waarom deze gespreksvorm? En misschien nog belangrijker, heb
je voor een Ronde Tafel gesprek letterlijk een ronde tafel nodig? Nee, stellen
de heren. Het gaat om de manier waarop je met elkaar in gesprek gaat. Alle
beschouwingen komen aan bod. Bovendien wenden Pronk en Boermans zich tot de
dynamische oordeelsvorming. Dat proces moet worden geoefend, zodat daadwerkelijk
een gedragen besluit kan worden genomen. Daar kun je gaandeweg ook nog iets van
leren. “Ja, probeer toch meer met elkaar te praten”, concluderen Pronk en
Boermans.
De wereld is af,
je bent zelf in ontwikkeling
Jan van Gils (vrijeschoolleerkracht) gaf een workshop
over de warmte in het hart, de helderheid in het oog en de waarheid in het
spreken. Dit alles aan de hand van drie natuurkundeproeven. Bijvoorbeeld dat je
geen warmte kunt voelen. “Je kunt alleen verschil voelen tussen bijvoorbeeld
ijzer en hout”, zegt Jan van Gils. “Door de verschillen kunnen we waarnemen.” Op
de Vrije School geeft Van Gils onder meer fenomenologie. Een filosofische
stroming in de hedendaagse filosofie ontstaan op de
grens van de 19e en 20e eeuw, die uitgaat van de directe en intuïtieve ervaring
van fenomenen
en essentiële eigenschappen van ervaringen. (bron: Wikipedia). Bij waarnemen
worden prikkels gebundeld van buiten naar binnen. Hierdoor ontstaat een plaatje
in je hoofd. “Maar”, zegt Van Gils, “het proces zou eigenlijk van binnen naar
buiten moeten lopen.” Hij geeft een voorbeeld. Neem één beweging van je
leerling in gedachten. Hoe pakt hij of zij een pen? Op het moment dat je dat
doet, dan ga je met hem of haar de verbinding aan. “Van wat je ziet hoef je
geen verklaring te geven, alleen kijken en waarnemen. Onze wereld is allang af.
Alleen jij ben zelf in ontwikkeling.”
Na de pauze gaf de antroposofische huisarts Thomas
Kelling een voordracht over toxische stress bij kinderen. Er is veel stress bij
kinderen als gevolg van onze complexe samenleving. We krijgen dagelijks veel
prikkels te verwerken en moeten zoveel. Ook studenten hogescholen staan
voortdurend onder druk, waardoor het stressniveau hoog is, stelt Kelling. Hoewel
een beetje stress geen kwaad kan, het heeft zelfs een nutfunctie, is de hele
sociaal-maatschappelijke context de boosdoener. Daar worden jongeren ziek van! Tot
slot vat Jacques Meulman het symposium samen met levend denken, levend voelen,
levend willen – anders gaat het niet! Inclusief een prachtig lied! Op naar het
10e Symposium op 10 november aanstaande. Met nadruk nodigt Meulman
studenten van de Vrije School Pabo uit. “Deze dagen zijn waardevol en
inspirerend.”
Waarom hebben wij
deze school?
Een leraar vroeg aan Rudolf Steiner: “Waarom hebben wij
deze school?” en hij kreeg als antwoord dat door deze school het denken, voelen
en willen van de kinderen zich zo kan ontwikkelen dat zij de verbinding met de
geestelijke wereld (weer) kunnen vinden en Rudolf Steiner sloot af met: ”Dann
wäre die Menschheit noch zu retten” ("Dan zou de mensheid nog te redden
zijn"). Peter Selg (Ita Wegman Instituut) vertelde op 16 september
2012 over deze gebeurtenis in de slotvoordracht van de jaarlijkse conferentie
van de Medische Sektion in het Goetheanum. Hij ging daarbij in op de verbinding
die de mensen weer moeten zien te vinden met de geestelijke wereld. Wat er zich
nu voltrekt in de kinderen, door de diepgaande invloed van het intellectualisme
en materialisme in het (vrijeschool)onderwijs, is dat de fysieke hersenen het
werktuig worden voor het denken, voelen en willen[1].
De geestelijke wereld wacht in deze tijd met haar
impulsen tot de mensen zich tot haar richten en de verbinding met haar zoeken.
Dat kan niet met die wijze van fysiek denken, voelen en willen, dat kan alleen
wanneer er een denken, voelen en willen in de ziel ontstaat vanuit de
plastische beeldende krachten van het etherlichaam; een levend denken, een
levend voelen en een levend willen[2].
Daarvoor is het nodig dat wij niet doorgaan met oude
denkvormen, maar dat we de moed vatten om (ook) het gehele wezen van het
onderwijs om te vormen. Met die oproep inaugureert Rudolf Steiner op 21
augustus 1919 de Algemene Menskunde die het fundament zal worden voor die
nieuwe pedagogiek[3] en waarbij direct de verbinding met die geestelijke
werelden wordt gelegd.
Moge de ernst van deze oproep en doelstelling de
drijfveer blijven in het streven van de Nederlandse Vrijeschoolbeweging[4].
Dit artikel verscheen eerder in Vrije Opvoedkunst.
Reacties
Een reactie posten